In Nederland en België komt het luisterboek pas in de jaren ’90 in opmars, maar wist je dat het hoorspel al sinds 1924 bestaat? De eerste hoorspelen bevatten alleen tekst, maar enkele jaren later componeert regisseur Kommer Kleijn radiogenieke toneelstukken met muziek en achtergrondgeluiden. In tegenstelling tot luisterboeken waarbij het hele verhaal wordt voorgelezen, worden de rollen in deze stukken echt gespeeld; achtergrondgeluiden worden daadwerkelijk opgenomen. Met zijn vermakelijke scenario’s oogst Kleijn veel succes: vanwege de grote vraag naar goede stemacteurs stelt de Nederlandse openbare omroep een vaste hoorspelkern samen, bestaande uit spelers op wie alle omroepverenigingen beroep kunnen doen. Na het opdoeken van deze kerngroep in 1986 is het hoorspel minder in trek. Toch kan je ook nu nog genieten van literaire hoorspelseries, waaronder ‘Heer Bommel’ en ‘Pluk van de Petteflet’. Laatstgenoemde is gebaseerd op het werk van Annie M.G. Schmidt. Deze schrijfster is al vanaf de jaren ’50 een begrip in het jeugdboekenwereldje: nog steeds prijken haar dichtbundels en kinderboeken in vele huiskamers en schoolbibliotheken. Schuilt er dan toch enige waarheid in haar persoonlijke lijfspreuk “doe nooit wat je moeder zegt, dan komt het allemaal terecht”?
Als boek verschijnt Pluk van de Petteflet voor het eerst in 1971. Het achtjarige hoofdpersonage, Pluk, moet voortdurend actie ondernemen tegen strenge ouders en dierenbeulen, maar met de steun van zijn kameraden komt onze held doorgaans als overwinnaar uit de strijd. In Pluk redt de krullevaar houdt een gemene museumdirecteur een vreemde, met uitsterven bedreigde vogel gevangen om hem op te zetten. Zal Pluk deze krullevaar voor goed uit de klauwen van zijn belagers bevrijden of wordt de arme vogel opnieuw gevangen? Gespannen en met een bang hart hoopt de jonge lezer op redding…
Met deze thematiek is Schmidt een kind van haar tijd. Geen wonder dat de VPRO dit originele verhaalconcept twintig jaar later nog tot hoorspel omvormt. Ook nu nog zijn de prachtige episodes uit deze serie afzonderlijk in de boekhandel verkrijgbaar. Elk boekdeel bestrijkt een afgeronde verhaaleenheid, waardoor je in principe niet alle cd’s apart moet aankopen om de verhaallijn te kunnen volgen.
Of het nu gaat om snelle voetstappen, flitsende fotoapparaten, schreeuwende kinderen, schril snaterende meeuwen of koerende duiven, alles klinkt in dit hoorspel even levensecht. Dankzij dit realistische sfeerbeeld kunnen jonge luisteraars zich gemakkelijk in de wereld van Pluk en zijn trouwe metgezellen inleven. De begenadigde stemartiesten weten goed raad met de emoties van de personages: sommige zinnen worden letterlijk uitgesnikt. Pluks vriendelijke, innemende, ondeugende karakter staat lijnrecht tegenover de kille woede van de wrede, hautaine museumdirecteur. Stemacteurs als Susanne Helmer en Arend Jan Heerma van Voss zetten dit scherpe contrast meesterlijk in de verf. Zelfs Paul Vlaanderen, de pionier van het hoorspel, zou versteld staan van zoveel acteertalent.
Voor jonge lezers is Pluk redt de krullevaar op maat gesneden. De vrolijke muziek van Harry Bannink, tussen de verschillende, korte hoofdstukken in, vormt een welkome onderbreking voor kleuters met een beperkt concentratievermogen. Door het droevige begin, de spanning in het middendeel en het vrolijke einde word je als kind overmand door een wirwar van emoties. Een fikse dosis humor kleurt de plot: ondeugden als ijdelheid, sadisme en verraad worden in een ironisch jasje gestoken. Met zijn moralistische boodschap “zeldzame diersoorten te beschermen” scoort Pluk redt de krullevaar erg hoog bij aanhangers van Greenpeace, die dit werk ongetwijfeld aan hun petekind cadeau doen om het ecologische waarden bij te brengen. Maar niet alleen voor natuurliefhebbers is dit meesterwerk een aanrader: elk kind dat graag lacht en verzot is op ‘Heer Bommel’, zal ook dit spannende hoorspel met sterartiesten als Cas Enklaar en Tom Sytsma gretig en aandachtig beluisteren.
luisterboekwijzer 